Osmanlı Devleti’nin en parlak devridir.İstanbul’un fethiyle başlar (1453) okullu Mehmet Paşa’nın vefatıyla son bulur (1579).
Yükselme Devri Padişahları
1- II. Mehmet (Fatih) 1451-1481
2- II. Bayezid (Veli) 1481-1512
3- I. Selim (Yavuz) 1512-1520
4- I. Süleyman (Kanunî )1520-1566
5- II. Selim (Sarı) 1566- 1574
6- III. Murat 1574-1595
FATİH SULTAN MEHMET DEVRİ (1451-1481) 1451’de II.Murat’ın vefatından sonra II.Mehmet Padişah oldu.İstanbul’u fethettikten sonra “Fatih” unvanını almıştır.
Babası ona güçlü bir ordu,tecrübeli devlet adamları,Anadolu ve Rumeli’ye sağlamca yerleşmiş bir devlet bırakmıştı.Padişahlığını tebrike gelen elçileri iyi karşıladı.Babası zamanında Sırp ve Bizanslılarla yapılan anlaşmaları yeniledi.Macarlarla ateşkes imzaladı.Venediklilerle anlaştı.
İlk seferini taht değişikliğinden yararlanmak isteyerek Osmanlı topraklarına saldıran Karaman oğulları üzerine yaptı.Ancak barış istemeleri üzerine barış yaparak geri döndü.
İstanbul’un Fethinin Nedenleri
1-İstanbul’un jeopolitik konumunun önemli olması
2-Bizanssın,Osmanlı ordusunun Anadolu ve Rumeli’deki fetihlerinde geride tehdit oluşturmas
3-İstanbul’un,Karadeniz ve Akdeniz ticaret yolları üzerinde olması nedeniyle ekonomik önemi
4-Bizanssın,Anadolu Türk siyasi birliğini tehdit etmesi
5-Hz.Muhammed’in İstanbul’un fethine dair müjdesi
6-Bizanssın Haçlıları Osmanlı Devleti’ne karşı kışkırtması.
7-Bizanssın şehzadeleri ve Anadolu Beyliklerini Osmanlı Devleti’ne karşı kışkırtması
7-Bizanssın şehzadeleri ve Anadolu Beyliklerini Osmanlı Devleti’ne karşı kışkırtması
8-Bizanssın Avrupa’da yapılan fetihleri zorlaştırması
Fetihten Önce Bizans İmparatorluğunun Durumu
Bizans İmparatorluğu sadece İstanbul’da sıkışıp kalmış,parti ve mezhep mücadeleleriyle uğraşıyordu.Avrupa’dan destek sağlamak için imparator Konstantin,Ortodokslarla Katoliklerin birleşmesini savunuyordu.Ancak IV.Haçlı seferinde Avrupalıları iyi tanıyan Bizans halkı bu birleşmeye karşı çıkıyor ve “İstanbul’da kardinal külahı görmektense ,Osmanlı sarığı görmeyi tercih ederiz” diyorlardı.Karadan ve denizden kuşatılması gereken İstanbul’un konumu ve güçlü surları İmparatora cesaret veriyordu.Ayrıca suda bile yanan Rum ateşi (Grejuva) şimdiye kadar İstanbul’un alınamamasında etkili olmuştur.
Ayrıca İmparator şehri savunmak için bir takım tedbirler aldı.Surları onarttı.Haliçin ağzını zincirle kapattı.Halkın büyük bir kısmını silahlandırdı.Diğer taraftan da Avrupa devletlerinden yardım istedi.
İstanbul’un Fethi İçin Yapılan Hazırlıklar
1-Anadolu Hisarı’nın (Güzelcehisar) karşısına Rumeli Hisarı (Boğazkesen) yaptırıldı.
2-İstanbul’u denizden kuşatmak için 400 parçalık güçlü bir donanma hazırlandı.
3-Edirne’de büyük kuşatma topları döktürüldü.
4-İstanbul yakınlarındaki Silivri ve Vize kaleleri alındı.
5-Surlara tırmanmayı kolaylaştırmak için tekerlekli kuleler yaptırıldı.
İstanbul’un Fethi (Kuşatma 53 gün sürdü)
Yapılan hazırlıklar yaklaşık 2 yıl sürdü.6 Nisan sabahı hem karadan hem denizden kuşatma başladı.Fatih,İmparatora elçi göndererek şehrin teslimini istedi.Ancak İmparator Konstantin surlara ve Avrupa’dan gelecek yardımlara güvenerek bunu kabul etmedi.Bunun üzerine 18 Nisan’da ilk hücum emri verildi.20 Nisan’da da ilk deniz Savaşı yapıldı.Bizans tarafından Haliç girişi zincirlerle kapatıldığı için donanma Haliç’e giremedi.Bunun üzerine 21/22 Nisan gecesi 72 gemi kızaklarla Haliç’e indirildi.
Nihayet 29 Mayıs Salı günü İstanbul fethedildi.Surlara ilk bayrağı diken Ulubatlı Hasan şehit edildi.Ancak arkadan gelen kuvvetler surları aşarak İstanbul’a girmişlerdir.Halkın serbest olduğu ve mallarının güvence altında olduğu ilan edildi.
İstanbul’un Fethinin Türk Tarihi Açısından Sonuçları
1-Osmanlı Devleti İmparatorluk haline geldi.
2-Karadeniz’i Akdeniz’e bağlayan ticaret yolları Osmanlı Devleti’nin denetimine geçti.
3-Boğazlar Osmanlı Devleti’nin kontrolüne geçti.
4-Osmanlı Devleti’nin yükselme devri başladı.
5-İstanbul,Osmanlı Devleti’nin başkenti oldu.
6-Türkler Balkanlarda daha güvenli yerleşme imkanına kavuştu.
7-Türklerin Avrupa içlerine doğru ilerlemeleri kolaylaştı.
8-Anadolu ve Rumeli toprakları arasındaki engel ortadan kalktı.Toprak bütünlüğü sağlandı.
9-II.Mehmet’e “Fatih” unvanı verildi.
İstanbul’un Fethinin Dünya Tarihi Açısından Sonuçları
1-Ortaçağ kapandı;Yeniçağ başladı.
2-1000 yıldan fazla hüküm süren Bizans İmparatorluğu sona erdi (1058)
3-Fetihten sonra Avrupa’ya giden ilim adamları Rönesanssın başlamasında etkili oldular.
4-İpek yolu Osmanlıların eline geçti.Bu durum Avrupalıları yeni yollar aramaya mecbur etti.Avrupa’da coğrafi keşiflerin başlamasında etkili oldu.
5-Topun güçlü surları yıktığı anlaşılınca Avrupa’da Feodalite (Derebeylik) yıkıldı.Mutlak krallıklar tekrar güçlendi.
6-Avrupalıların Türkleri Balkanlardan çıkartma ümitleri kalmadı.Böylece Balkanlardaki Türk ilerleyişi kolaylaştı.
7-Ortadoks patrikhanesi Osmanlı Devleti’nin koruyuculuğu altında varlığını devam ettirdi.
Bununla Fatih:
*Avrupa Hıristiyan birliğini bozmayı
*Dünyaya İslam dininin hoşgörüsünü anlatmayı
*Balkanlardaki fetihlerde Ortodoksların desteğini kazanmayı
*Ortadoksları kontrol altına almayı amaçlamıştır.
FATİH SULTAN MEHMET’İN BATIDA FETHETTİĞİ YERLER
1-Sırbistan (1459)
2-Mora (1460)
3-Eflak (1462) Hakimiyete alındı.Kazıklı voyvoda.
4-Boğdan (1476) Hakimiyete alındı.
5-Bosna (1463)
6-Hersek (1465)
7-Arnavutluk (1478) İşkodra.
FATİH SULTAN MEHMET’İN KARADENİZ KIYILARINDA FETHETTİĞİ YERLER
1- Amasra (1459) Cenevizler.
2-Sinop (1461)İsfendiyaroğulları.
3-Trabzon (1461)Trabzon Rum İmparatorluğu.
4-Kırım (1477)Kırım Türkleri hakimiyete alındı.
FATİH SULTAN MEHMET DÖNEMİNDE ALINAN EGE ADALARI (TELSİM-B)
1-İmroz (Gökçeada)
2-Taşoz
3-Semadirek
4-Bozcaada
5-Limni
6-Midilli
7-Eğriboz
FATİH İLK TİCARİ AYRICALIKLARI KİME VERMİŞTİR
Fatih tarafından 1479’da Venediklilere 16 yıl süren savaşlardan ve Akdeniz’de üstünlük kurulduktan sonra verilmiştir.
AKKOYUNLU DEVLETİNİN HAKİMİYETE ALINMASI
Fatih’in 1473 yılında Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan’ı Otlukbeli savaşında yenmesi üzerine.
KARAMANOĞULLARINI HAKİMİYETE ALDI
II.BAYEZİT DÖNEMİ (1481-1512)
Fatih’in ölümünden sonra,Amasya valisi olan büyük oğlu Bayezit İstanbul’a gelerek tahta oturmuştur.Konya valisi Cem de padişah olmak istemiştir.
31 yıl süren II.Bayezit dönemi oldukça sönük geçmiştir.Bunun nedenleri ise;
*II.Bayezit’in çok yumuşak huylu ve savaştan hoşlanmayan kişiliği
*Kardeşi Cem Sultan isyanı ile uğraşmak zorunda kalması.
*Safavi tehlikesi.
*Çocukları arasında taht mücadeleleri etkili olmuştur.
Osmanlı-Venedik İlişkileri (1499-1502)
*İnebahtı,Modon,Koron kaleleri ile Navarin limanları alındı.
*Otranto seferinden sonra elimizden çıkan Ayamavra ve Kefalonya adaları alındı.
Osmanlı-Memluk ilişkileri
Fatih döneminde bozulmaya başlayan Osmanlı-Memluk ilişkileri bu dönemde daha da bozularak savaşa dönüşmüştür.Sebepleri:
*Memluklerin isyan eden Cem’i korumaları
*Dulkadiroğulları ve Ramazanoğulları üzerine saldırmaları
*Karamanoğullarını desteklemeleri
*Hicaza giden Türk hacılarından vergi almaları
*Hindistan hükümdarının II.Bayezit’e gönderdiği hediyelere el koymaları.
Bu sebeplerden dolayı 1485-1491 yılları arasında aralıklarla devam eden savaş,daha çok Çukurova bölgesinde oldu.Yapılan 5 savaştan 2’sini Osmanlılar;3’nü memlukler kazandılar.Bu savaşlarda her iki taraf da bir başarı elde edemedi.Tunus hükümdarı Sultan Osman’ın araya girmesiyle anlaşma sağlandı (1491)
*Her iki taraf da eski sınırlarına çekildiler.
*Çukurova bölgesindeki Türkmen hanedanları ,eskisi gibi Memluklere tabi kaldılar.
Osmanlı Karaman İlişkileri
Karamanoğullarının Memluklerle işbirliği yapmaları üzerine beyliğe kesin olark son verilmiştir.(1487)
Osmanlı-İran (Safavi) ilişkilerinin Başlaması
II.Bayezit zamanında Akkoyunlu devleti yıkılmış ve bu topraklar üzerinde,aslen bir Türk olan Şah İsmail tarafından Safavi devleti adıyla yeni bir devlet kurulmuştu.(1501).
Şii mezhebine bağlı olan Şah İsmail,devletini kısa sürede büyüterek güçlendirdi.II.Bayezit’in gevşek politikalarından yararlanan Şah İsmail,Anadolu’yu ele geçirmek amacıyla Anadolu içlerine pek çok şii propagandacı gönderdi.Propagandacılar özellikle Hamideli ve Teke taraflarında etkili oldular.
Özellikle Teke yöresinde çıkan “ŞAHKULU İSYANI” devlet tarafından güçlükle bastırıldı.Şahkulu yakalanarak idam edildi.
Anadolu’daki şii faaliyetlerine karşı babası II.Bayezit’in psif kaldığını gören ve tehlikenin büyüklüğünü sezen Trabzon valisi Selim,babasına karşı isyan etti.Büyük kardeşleri şehzade Ahmet ve Korkut’u mağlup eden Selim,1512 tarihinde Osmanlı tahtına padişah olarak oturmuştur.
NOT:II.Bayezit devşirme kökenli devlet adamlarının desteğiyle padişah oldu.
Cem Sultan Olayı (1481-1495)
Fatih’in küçük oğlu Konya valisi Cem Sultan, Türk kökenli devlet adamlarının desteğini alarak ağabeyi II.Bayezit’e karşı isyan etti.Başarılı olamadı.Memluklerden aldığı destekle tekrar isyan etti.Başarılı olamayınca Rodos şövalyelerine sığındı.
*Olay böylece bir dış sorun haline gelmiştir.
*Rodos şövalyeleri Cem’i Fransa aracılığıyla Papa’ya teslim ettiler.Papa,Cem’i Osmanlı Devleti’ni parçalamak amacıyla kullanmak istediyse de başarılı olamadı.Cem,İtalya’da öldü.(1495)
NOT:Cem’in mezarı Bursa-Muradiye’dedir.
NOT:Cem olayı sebebiyle II.Bayezit Dönemi durgun geçmiştir.1492’de İspanya’daki Müslüman Beni Ahmer Devleti yıkılmış,Müslümanlar ve Yahudiler katliama uğramıştır.II.Bayezit bölgeye yardım göndererek bir kısım Müslümanları ve bazı Yahudileri Osmanlı topraklarına getirip yerleştirdi.
Boğdan Seferi (1484)
Kili ve Akkerman kaleleri alınarak doğrudan Osmanlı topraklarına katılmıştır.Kırım’la karadan bağlantı sağlanmıştır.
YAVUZ SULTAN SELİM DÖNEMİ (1512-1520)
*Babası ve kardeşleriyle mücadele eden Yavuz ,bu mücadelelerde babasına karşı “Karıştıran Ovası’nda” (Çorlu) yaptığı savaşı kaybetmesine rağmen Yeniçeri ve ordunun desteğiyle başa geçmiştir.
1-Osmanlı-İran İlişkileri
İran Seferinin Sebepleri:
1-Yavuz’un padişahlığını Şah İsmail’in tebrik etmemesi.
2-Şah İsmail’in adamları aracılığıyla Anadolu’da ayaklanmalar çıkarması.
Çaldıran Savaşı (1514) *Safavi Devleti’nin Anadolu’da şii propagandası yaparak kargaşa çıkarmak istemesi ve sonunda Anadolu’ya hakim olmak isteği.
*VAN-ÇALDIRAN Ovası’nda 20 Ağustos 1514’te yapılan savaşı Osmanlı Devleti büyük bir üstünlükle kazandı.Şah İsmail canını zor kurtarırken,Yavuz da Safavi Devleti’nin başkenti Tebriz’e girdi.
Savaşta Osmanlı Devleti 100 bin ordu ve 500 top kullanmıştır.
Savaşın sonuçları
1-Safavilere büyük bir darbe vurulduysa da tehlike olmaktan çıkarılamadı.
2-Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri Osmanlı topraklarına katıldı.
3-Savaş dönüşü Dulkadiroğulları beyliği ile yapılan “TURNADAĞ” Savaşıyla (1515) beylik Osmanlı topraklarına katıldı
*Dulkadiroğulları beyliğinin alınmasıyla Anadolu Türk birliği kesin olarak sağlanmıştır.(Adana’da bulunan Ramazanoğullarının da bağlılık bildirmesiyle).
4-Sefer dönüşü 1000’e yakın Azeri sanatçı,bilgin ve şair İstanbul’a getirilmiştir.
NOT:40.000 ordu ihtiyati kuvvet olarak Kayseri-Sivas arasında bırakılmıştır (Çaldıran Savaşı’nda)
Mısır Seferi (1516-1517)
Mısır Memluklu Devleti üzerine yapılmıştır.
Sebepleri
1-Fatih döneminden itibaren devam eden anlaşmazlıklar
2-Memluklerin Şah İsmail’e destek vermeleri
3-Yavuz’un Mısır’dan geçen Baharat Yolu’nu alarak ekonomik üstünlük sağlamak istemesi.
4-Dulkadiroğulları ve Ramazanoğullarının Osmanlılara katılmasına Memluklerin karşı çıkması
5-Yavuz’un halifeliği ele geçirerek İslam dünyasında birlik sağlama düşüncesi
*Yavuz Memlukleri Suriye’de Merc-i Dabık Savaşı’yla (1516);Mısır’da Ridaniye Savaşı’yla (1517).iki kez yenilgiye uğrattı.
Sonuçları
1-Memluklu Devleti yıkıldı.Toprakları;Suriye,Filistin,Hicaz ve Mısır Osmanlıların eline geçti.
2-Mısır’ın zenginliklerinin Osmanlıların eline geçmesiyle Osmanlı hazinesi doldu.
3-Baharat Yolu Osmanlılara geçtiyse de ,Ümit Burnu Yolu’nun keşfi sebebiyle istenilen ekonomik fayda sağlanılamadı.
4-Halifelik Osmanlılar geçti.Böylece devletin teokratik özelliği arttı.
5-Venedikliler Kıbrıs için Memluklere ödediği vergiyi Osmanlılara ödemeye başladılar.
*Yavuz Sultan Selim 1520’de öldü.
NOT:Yavuz Sultan Selim Dönemi’nde bütün mücadeleler doğulu devletlerle yapılmıştır.Batılı devletlerle herhangi bir mücadele olmamıştır.
*Bu dönem batılı devletlerle mücadelenin olmadığı tek dönemdir.
KANUNİ SULTAN SÜLEYMAN DÖNEMİ (1520-1566)
*Yavuz’un ölümünden sonra tek şehzade olan Kanuni Sultan Süleyman padişah oldu.
*Dönemi,Osmanlı tarihinin en parlak dönemidir.
I-İÇ İSYANLAR
Canberdi Gazali (Suriye),Ahmet paşa (Mısır),Kalenderoğlu (Çukurova),Baba Zünnun (Yozgat)
*Bu isyanlar çok kısa süre içerisinde bastırılmıştır.
II-KANUNİ DÖNEMİ BATI SEFERLERİ
1-Belgrat’ın Fethi (1521) :Fatih döneminde alınamayan Belgrat’ı (Belgrat Kalesini) savunamayacaklarını anlayan Sırplar kaleyi Macarlara bıraktılar.
*Macarlar Kanuni zamanında Osmanlıya karşı saldırgan tavır sergilediler.Hatta gönderilen Osmanlı elçisini öldürdüler.Bunun üzerine Kanuni sefere çıktı.Belgrat karadan ve nehirden kuşatıldı ve 1521’de fethedildi.
*Fetihten sonra Belgrat Kalesi Avrupa seferlerinde üs olarak kullanıldı.
2-Mohaç Meydan Savaşı (1526)
*Belgrat’ın fethinden sonra Osmanlı-Macar ilişkileri iyice bozuldu.Bu sırada Kanuni de Avrupa ülkeleri içinde yalnız kalan ve Alman imparatoru Şarlken’e karşı savunmasız kalan Fransa’ya yardım sözü vererek bu ülkeyi yanına çekmek istemiştir.Böylece Fransa’nın bu ittifaka katılmasını önlemiştir.
*Macarlar Belgrat’ın fethinden sonra Osmanlıya iyice düşman oldular.1526’da Mohaç ovasında Osmanlı ordusuyla Macar ordusu karşı karşıya geldi. Yapılan savaş sonrasında Osmanlı ordusu tarihin en kısa süren zaferini kazandı.Bu zaferle;
*Başkent Budin ve Macaristan’ın bir bölümü fethedildi.
*Macaristan Osmanlıya bağlı ,Avusturya ile Osmanlı arasında tampon bir bölge haline geldi.
*Osmanlı Devleti’nin orta Avrupa’daki egemenliği güçlendi.
*Osmanlı-Avusturya ilişkilerinin bozulmasına sebep oldu.
*Macaristan 1541 yılında tamamen Osmanlı topraklarına katıldı.
Osmanlı-Avusturya İlişkileri
3-I.Viyana Kuşatması (1529)
*Macaristan’ın fethi Osmanlılarla Avusturyalıları karşı karşıya getirdi.Avusturya kralı Ferdinand,Macar topraklarında hak iddia ediyordu.Osmanlı Ordusu İstanbul’a döndükten sonra Avusturya kralı Ferdinand,Macar kralı Yanoş’a savaş açarak Budin’e girdi.Yanoş’un Osmanlılardan yardım istemesi üzerine Kanuni büyük bir ordu ile Budin’e girdi.Ancak Ferdinand,Kanuni’nin karşısına çıkmaya cesaret edemedi.Avusturya sorununu çözmek isteyen Kanuni,Ferdinand’ı takip ederek Viyana kalesini kuşattı.Ancak Viyana’nın güçlü bir kale olması,ağır topların getirilmeyişi ve kışın yaklaşmasından dolayı Viyana alınamadı.
4-Alman Seferi (1532)
Ferdinand,Kanuni’nin İstanbul’a dönmesinden faydalanarak ,kardeşi olan Alman imparatoru Şarlken’e güvenerek tekrar Budin’i kuşattı.Bu olay üzerine Kanuni,Şarlken’i savaşa çağırarak Alman seferine çıktı.Ancak Şarlken Kanuni’ye karşı koyamadı.Avusturya’nın isteği üzerine anlaşma yapıldı.
*İSTANBUL ANTLAŞMASI
*Avusturya kralı protokol bakımından Osmanlı sadrazamına denk sayılacaktı.
*Ferdinand,Yanoş’un Macar krallığını tanıyacaktı.
*Avusturya elinde bulundurduğu Macar toprakları için Osmanlılara her yıl 30.000 düka altın vergi ödeyecekti.
NOT:Bu antlaşmayla Avusturya Osmanlı Devleti’nin üstünlüğünü kabul etmiştir.
5-Zigetvar Seferi ve Kanuni’nin Ölümü (1566)
Ferdinand’ın yerine geçen oğlu Maksimilyen,Osmanlılara vergisini ödemedi ve Erdel’e saldırdı.Kanuni bu olay üzerine çok ihtiyarlamasına rağmen Avusturya üzerine 13. ve son seferine çıktı.Zigetvar kalesi kuşatıldı.Hasta olan Kanuni’nin vefatından bir gün sonra kale alındı.(1566)
OSMANLI-FRANSIZ İLİŞKİLERİ VE KAPİTÜLASYONLAR
KANUNİ Sultan Süleyman,Avrupa Hıristiyan birliğini parçalamak amacıyla Fransızlarla anlaşmayı uygun buldu.Kendi aralarında yaptıkları savaşlar sırasında Alman imparatoruna esir düşen Fransa kralı 3.Fransuva’yı Mohaç savaşından sonra esaretten kurtardı.Bu olaydan sonra Osmanlı-Fransız ilişkileri gelişti.
Kanuni 1535’te Fransa’ya ticaret,gümrük ve hukuk gibi konularda diğer devletlere verilmeyen bazı imtiyazlar verdi.İki devlet arasında yapılan anlaşmaya göre:
1-Osmanlı topraklarında yaşayan Fransızların hukuki davalarına Fransız yargıçları bakacaklardı.
2-Her iki devlet birbirlerine ait denizlerde serbestçe dolaşabilecekler ve ticaret yapabileceklerdi.
3-Kapitülasyonlar iki hükümdar sağ kaldığı müddetçe geçerli olacaktı.
Kapitülasyon adı verilen bu antlaşmayla Kanuni:
*Avrupa Hıristiyan birliğini bozmayı
*Coğrafi keşiflerle önemini kaybeden Akdeniz limanlarını yeniden canlandırmayı
*Fransa limanlarından faydalanmayı amaçlamıştır.
NOT:1740’ta ise kapitülasyonlar sürekli hale geldi.Osmanlı Devleti’nin zayıflamasıyla beraber Osmanlı ekonomisinin bozulmasına neden oldu.
Rodos’un Fethi (1522)
Akdeniz ticareti ve deniz yoluyla hac yolculuğunun güvenliği,korsan yatağı haline gelen Rodos’tan dolayı tehlikeye düşmüştü.Bu duruma son vermek için Kanuni döneminde Rodos kuşatıldı.ve 1522 yılında fethedildi.Kanuni şövalyelerin adayı terkine izin verdi.Adayı terk eden Sen-Jan şövalyeleri Şarlken tarafından Malta adasına yerleştirildi.
NOT:Rodos’un fethiyle Ege denizindeki Osmanlı egemenliği kesinleşmiş ve Ege denizi Türk gölü haline gelmiştir.
HIZIR REİS (BARBAROS) VE CEZAYİR’İN ALINMASI (1533)
Aslen Midilli’li bir Türk olan Hızır Reis Cezayir’i tamamen İspanyollardan arındırmış ve Cezayir’e hükümdar olmuştu. Hıristiyanlara indirdiği ağır darbelerden dolayı Avrupalılar Hızır Reis’e “Barbaros” lakabını taktılar.Yavuz döneminde Mısır’ın fethinden sonra Osmanlı himayesine giren Hızır Reis’in denizcilikteki üstün kabiliyetini anlayan Kanuni Sultan Süleyman O’nu İstanbul’a davet ederek Kaptan-ı Deryalık rütbesi verdi.Hızır Reis aynı zamanda Cezayir Beylerbeyliğine atandı.Böylece Cezayir Osmanlıya bağlanmış oldu.(1533)
Preveze deniz savaşı (1538)
Kaptan-ı Derya Hızır Reis Akdeniz’de fetihlere başladı.Kanuni başarılarından dolayı O’na “Hayrettin” unvanını verdi.Barbaros Hayrettin Paşa 1537’de büyük bir donanma ile Akdeniz’e açıldı.Ege’deki Venedik adalarını alarak Korfu’yu kuşattı.Hayrettin Paşa’nın Akdeniz’deki fetihleri Avrupalıları yeni bir Haçlı birliği kurma zorunda bıraktı.Hayrettin Paşa 1538’de Preveze önlerinde Andrea Dorya komutasındaki Venedik,Malta,Ceneviz,İspanya ve Portekizlilerden oluşan Haçlı donanmasını mağlup etti.
Sonuçları:
*Osmanlı Devleti Akdeniz’de üstünlüğü ele geçirdi.
*Akdeniz Türk gölü haline geldi.
NOT:*Barbaros Hayrettin Paşa’nın ölümü (1546)
*Mimar Sinan’ın Süleymaniye’yi inşası (1550)
*Sokulu Mehmet Paşa’nın Vezir-iAzam oluşu (1565)
Trablusgarp’ın Fethi (1551)
Batı Akdeniz’de korsanlık yapan Turgut Reis,Kanuni’nin isteği üzerine bu ülkeyi İspanyollardan aldı.Ardından Turgut Reise Trablusgarp Beylerbeyiliği verildi.
Malta Kuşatması (1565)
Kuşatma başarısız oldu.Turgut Reis öldü.
Sakız Adasının Alınması (1566)
Malta yenilgisini hazmedemeyen Kanuni yeni bir sefer için Donanmayı hazırlatmıştır.Zigetvar seferine çıkmadan önce donanmaya Ege denizine açılma emrini vermiştir.Piyale Paşa komutasındaki Donanma Sakız adasını alarak Ceneviz hakimiyetine son vermiştir.(1566)
HİNT DENİZ SEFERLERİ (1538-1553)
Nedenleri
1-Portekizlilerin Basra Körfezi ve Kızıl Deniz girişlerini ve dolayısıyla Hint ticaret yolunu kapatması.
2-Portekizlilerin Müslüman tüccar ve gemilerine zarar vermesi
3-Hindistandaki Gücerat İslam hükümdarının Kanuni’den yardım istemesi.
4-Kanuni’nin Baharat yolunun güvenliğini sağlamak istemesi.
*Coğrafi keşiflerden sonra Portekizliler,16.yüzyılın başlarında Hindistan’da sömürgeler kurmuşlar ve Hint ticaret yollarını ellerine geçirmişlerdi.Portekizlilerin Hindistan’daki Müslümanlara zarar vermesi ve Hint ticaret yollarını kapatmaları üzerine Kanuni zamanında Hint okyanusuna 4 sefer yapıldı.Bu seferleri:
1.Seferi :Hadım Süleyman Paşa
2.Seferi :Piri Reis
3.Seferi :Murat Reis
4.Seferi :Seydi Ali Reis yaptılar.
Sonuçları
1-Hint Deniz seferlerinden istenilen sonuç elde edilememiştir.Bunun nedeni ise Osmanlı denizcilerinin Hint okyanusunu iyi tanımamaları ve devlet adamlarının karada yapılan savaşları daha karlı görmeleridir.Ayrıca Osmanlı gemilerinin okyanuslara dayanıklı olmaması bu seferlerdeki başarısızlığın diğer bir nedenidir.
2-Yemen,Aden,Sudan sahilleri ve Habeşistan’ın bazı kısımları Osmanlı topraklarına katıldı.
3-Kızıldeniz Osmanlı denetimine girdi.
İRAN SEFERLERİ (1533-1555)
Nedenleri:
*Osmanlı orduları batıda Avrupalılarla mücadele ederken İran’ın her defasında doğudan Osmanlı topraklarına saldırması
*İran’ın Bağdat’ı üs olarak kullanıp,İran’ın politikasını benimsemeyen bir çok Müslüman halkı ve ilim adamını öldürmesi
Bu Nedenlerden dolayı Kanuni:
1.Seferi (IRAKEYN)
*Sadrazam İbrahim Paşa’yı İran’a göndedi(1533).-----Tebriz alındı
*1535’te Kanuni de sefere çıktı ve aynı yıl Bağdat’ı aldı.
2.Seferi 1548’de yaptı.
3.Seferi 1554’te yaptı.---Nahcivan, Azebaycan, Karabağ ve Gürcistan’ı fethedilerek geri döndü.
Osmanlı orduları Amasya’ya geldiği sırada İran elçileri arkadan yetiştiler ve İran Şah’ının anlaşma teklifini Kanuni’ye bildirdiler.Bunun üzerine Osmanlı Devleti ile İran arasında AMASYA ANTLAŞMASI imzalandı (1555).
Bu antlaşma ile İran:Basra,Bağdat,Şehrizor,Van,Bitlis,Erzurum,Kars,Atabegler yurdu,Erivan,Tebriz,Irak ve Doğu Anadolu’nun Osmanlılara ait olduğunu kabul etti.
*Bu anlaşma 25 yıl sürmüş ve ileriki anlaşmalara zemin teşkil etmiştir.
Önemi:
1-Bu anlaşma Osmanlı Devleti ile İran arasındaki ilk antlaşmadır.
2-Osmanlı Devleti Basra Körfezi’ne kadar ulaşarak Hint okyanusu ile bağlantı sağlamıştır.
SOKULLU MEHMET PAŞA DÖNEMİ (1566-1579) Aslen bir devşirme olan Sokulu Mehmet Paşa (Hırvat Devşirmesi) ,Kanuni’nin son dönemlerinde Sadrazam olmuştur (1565).Kanuni’den sonra tahta geçen padişahlardan II.Selim (1566-1574) ve III.Murat (1574-1595) dönemlerinde devlet işlerini yürüten asıl kişi Sokulu Mehmet Paşa olduğundan bu döneme Sokulu Mehmet Paşa Dönemi denir.
(II.Selim Zamanı:1566-1574)
1)KIBRIS ADASI’NIN FETHİ (1571)
Suriye,Mısır ve Doğu ticaret yollarının güvenliği bakımından önemlidir.
Kıbrıs Adası’na hakim olan Venediklerin;
----Osmanlı ticaret gemilerine saldırmaları
----Kıbrıs Adası için Osmanlılara ödediği vergiyi kesmeleri
üzerine Sokulu Mehmet Paşa’nın karşı çıkmasına rağmen II.Selim adanın fethine karar vermiş ve Lala Mustafa Paşa komutasındaki Osmanlı donanması 11 aylık kuşatmadan sonra adayı fethetmştir.
*Doğu Akdeniz’in güvenliği sağlandı
*Anadolu’dan pek çok Türk ailesi getirilerek adaya yerleştirildi.
*İnebahtı deniz Savaşı’na neden oldu.
*Akdeniz ticaret yolunun güvenliği sağlandı.
NOT:II.Bayezit buradan elde edilen ganimetle Mimar Sinan’a ünlü SELİMİYE CAMİİ’ni yaptırmıştır.
2)İNEBAHTI DENİZ SAVAŞI (1571)
Avrupalıların Kıbrıs gibi önemli bir adayı kaybetmeleri ve papanın kışkırtmaları denizde yeni bir Haçlı birliğinin oluşmasına neden oldu.Venedik,Malta,İspanya,İtalya (Piyemento) devletlerinin katıldığı Haçlı donanmasının başına da Şarlken’in oğlu Don Juan getirildi.
Haçlı donanması ile İnebahtı Körfezi yakınlarında yapılan savaşı taktik hatası yüzünden Osmanlı Devleti kaybetti.Haçlılar İnebahtı Körfezi’nde bulunan Osmanlı Donanması’nı yaktılar.200 kadar gemimiz batarken 20 bin askerimiz şehit düştü.Yalnızca Uluç Ali Reis bir kısım gemileri alarak İstanbul’a dönebildi.
*Uluç Ali Reis’in adı Kılıç Ali Reis olarak değiştirilmiş ve Kaptan-ı Deryalığa getirilmiştir.
*Osmanlı Devleti’nin aldığı ilk büyük deniz yenilgisidir.
*Bu yenilgi Osmanlı Devleti’ne herhangi bir yer kaybettirmemişse de ,Türklerin yenilmezliği inancını yıkmıştır.
*Bu savaşta bir çok Osmanlı Denizcisinin ölmesi ileriki dönemde Osmanlı denizciliğinin gerilemesine neden olmuştur.
*Bu savaş Osmanlı Devleti’nin Akdeniz egemenliğini sarsmıştır.
*Osmanlı Donanması Sokullu’nun emriyle bir kış içerisinde çok daha güçlü bir şekilde yeniden oluşturulmuştur.
3)TUNUS’UN FETHİ (1574)
İnebahtı yenilgisinden sonra oluşturulan donanma,Kılıç Ali Reis komutasında Akdeniz’e açıldı.Haçlı Donanması Osmanlıların karşısına çıkmaya cesaret edemedi.
Kılıç Ali Paşa İspanyolların elinde bulunan Tunus’u Osmanlı topraklarına kattı.Tunus Beylerbeyliği oluşturuldu.
Böylece Fas dışındaki Kuzey Afrika tamamen Osmanlı toprağı oldu.
Tunus’un fethi,hem Osmanlı-İspanya savaşlarını,hem de İspanyolların Kuzey Afrika’daki işgal politikalarını sona erdirmiştir.
*II.Selim 1574 yılında öldü.
*Ordunun başında savaşa gitmeyen ilk Osmanlı padişahıdır.
(III.Murat Zamanı:1574-1595)
4)LEHİSTAN (Polonya)’IN HİMAYESİ (1575)
Lehistan Osmanlı himayesine alındı.(1575).Böylece Osmanlı hakimiyet alanı Batlık denizine ulaşmış oldu.
Lehistan’da iç karışıklıklar çıkması üzerine Osmanlı Devleti Erdel Beyi’ni Leh kralı seçtirdi.
5)FAS SULTANLIĞI’NIN OSMANLI HİMAYESİNE ALINMASI (1577)
*Fas üzerinde Osmanlı-Portekiz hakimiyet mücadelesi
*Osmanlıların Cebeli Tarık boğazına hakim olma isteği
1577 yılında Fas’ta çıkan taht kavgaları üzerine bir kısım Faslılar Portekiz kralından;bir kısmı da Osmanlı padişahından yardım istediler.
Sokulu Cezayir Beylerbeyi Ramazan Paşa’yı Fas üzerine gönderdi.Portekizlilerle yapılan “VADİ ÜS SEYL” savaşıyla Portekizlilere çok ağır bir darbe vurularak Portekiz ordusu kralı ile birlikte imha edildi.Fas Osmanlı himayesine alındı.
*Bu olaydan sonra Portekizlilerin denizlerdeki etkinlikleri azalmıştır.
*Osmanlı hakimiyet alanı Atlas okyanusuna ulaşmış oldu.
SOKULLU DÖNEMİ KANAL PROJELERİ
1)DON-VOLGA KANAL PROJESİ
Bu proje ile Karadeniz’e dökülen DON Nehri ile ,Hazar Denizi’ne dökülen VOLGA ırmakları birleştirilerek Karadeniz’den Hazar Denizi’ne ulaşılmak istenmiştir.
Amaçları;
1-Orta Asya Türkleri ile bağlantı kurmak
2-İran’la yapılacak savaşlarda donanma gücünü kullanmak
3-Rusların güneye inmesini engellemek
4-İpek yolu ticaretini canlandırmak
*Kanal açma çalışmaları başladıysa da proje tamamlanamadı.
2)SÜVEYŞ KANALI PROJESİ
Bu projeyle Kızıldeniz ve Akdeniz birleştirilerek,Baharat yolunun canlandırılması amaçlanmıştır.
3)İZNİK-SAKARYA-SAPANCA PROJESİ
Bu proje ile Marmara’dan Karadeniz’e yeni bir su yolu açılmak istenmiştir.Bolu Dağı ormanlarından yararlanılmak istenmiştir.
*Bu projeler başarıya ulaşmamışsa da ,devletin ileriye yönelik politikalar izlediğini göstermesi açısından önemlidir.
*1579 yılında Sokullu’nun ölümüyle ,Yükselme dönemi sona erdi.Duraklama dönemi başladı.
